Ο καιρός είναι τώρα

Φταίει το 1981 και ο Ανδρέας Παπανδρέου για την ελληνική χρεοκοπία του 2009; Όχι βέβαια. Φταίει ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής και τα 400 χρόνια οθωμανικής σκλαβιάς. Ίσως και η Ωραία Ελένη. Τα κόμματα τοποθετήθηκαν με «σκληρές» ανακοινώσεις, ο δημόσιος διάλογος «πήρε φωτιά», «σκηνικό έντασης» δημιουργήθηκε αμέσως που «δυναμίτισε το συναινετικό κλίμα». Μετά από 48 ώρες, μέγιστο διάστημα διατήρησης της προσοχής του τηλεοπτικού κοινού, ο Βύρων Πολύδωρας, ο πολιτικός που έμεινε στην ιστορία γιατί ως πρόεδρος 24 ωρών της Βουλής πρόλαβε να διορίσει την κόρη του, «έσπασε τη σιωπή του» και με «βαρυσήμαντες δηλώσεις» αναστάτωσε την πλατεία του μικρού χωριού.  

Αν μπορέσεις να απομονώσεις τις παρεμβολές, τον αδιάκοπο και ανούσιο θόρυβο, να αφαιρέσεις δηλαδή το βομβαρδισμό από τηλεοπτικούς μονολόγους αδαών ανθρώπων, τα κομματικά συνθήματα, τις καθημερινές ψεύτικες μάχες αυτού που ονομάζεται δημόσιος διάλογος, θα διαπιστώσεις ότι τα πράγματα είναι όχι καλύτερα αλλά πιο ήρεμα. Η κοινωνία γλείφοντας τις πληγές της σιγά-σιγά συνηθίζει την πραγματικότητα και προσαρμόζεται στην καινούργια ζωή. Σε ένα χαμηλότερο φυσικάεπίπεδο ισορροπίας.  

Μας φαίνεται τρομερό γιατί στη μικρή ζωή μας, 4 χαμένα χρόνια παράνοιας και ανορθολογισμού να σε βασανίζει το άγχος της επιβίωσης και η αδυναμία να αντιδράσεις, είναι πάρα πολύ. Για την ιστορία, όμως, μιας χώρας λίγα χρόνια δεν είναι τίποτα. Περνάνε, ξεχνιούνται, όπως έχουν περάσει πολύ χειρότερα.  

Αν τα πράγματα είναι πιο ήρεμα, είναι γιατί με τις αιματηρές θυσίες των 3 προηγούμενων χρόνων τα ελλείμματα του κράτους, έστω και με τον τρόπο που έγινε, μειώθηκαν, σχεδόν μηδενίστηκαν. Για να είμαστε ακόμα πιο σωστοί, πρέπει να παραδεχτούμε ακόμα πως αν έχουμε ισορροπήσει και ηρεμήσει, είναι γιατί τα ευνοημένα επαγγελματικά στρώματα της μεταπολίτευσης, όπως την εποχή της δανεικής ευδαιμονίας κέρδισαν το μεγαλύτερο μέρος του ψεύτικου πλούτου, έτσι και στην εποχή της ύφεσης διατήρησαν τα περισσότερα κεκτημένα.  

Την προσαρμογή την πλήρωσαν οι ασθενέστεροι, οι νέοι που δεν βρίσκουν δουλειά, οι ξένοι, οι υπάλληλοι των γραφείων και των καταστημάτων που έκλεισαν. Μαζί με τους εργοδότες τους. Το 1,5 εκατομμύριο άνεργοι και άλλο ένα που πληρώνεται με μισούς μισθούς στον ιδιωτικό τομέα. Όταν πληρώνεται. Όλοι αυτοί, δηλαδή, που δεν έχουν πολιτική εκπροσώπηση. Το κράτος αρνήθηκε να μειώσει δραστικά το μέγεθος και το κόστος του. Αντίθετα, χειροτέρεψε τις υπηρεσίες του, δηλαδή τις έκανε ακόμα πιο ακριβές. Την ίδια ώρα που διατήρησε το ρόλο του επιχειρηματία με διευθύνοντες συμβούλους κόμματα-επιχειρήσεις. Η κρατικοδίαιτη επιχειρηματικότητα συνεχίζει να πουλάει υπερτιμολογημένες προμήθειες, οι κομματικοί στρατοί πάντα βολεύονται και οι προνομιούχες επαγγελματικές ομάδες φοροδιαφεύγουν και διατηρούν τα κρατικά οριζόμενα υψηλά ποσοστά κέρδους. Ό,τι είχαμε πάντα, απλώς όλο πιο φτωχά. Δυστυχώς, και η νέα πιο φτωχή ισορροπία είναι προσωρινή, μη διατηρήσιμη. 

Αποφύγαμε το χειρότερο κακό, τον ξαφνικό θάνατο, την τυπική χρεοκοπία, την έξοδο από την Ευρώπη, την τριτοκοσμική περιπέτεια. Δεν αποφύγαμε το αμέσως επόμενο χειρότερο, την παρατεταμένη ύφεση, τον υποβιβασμό σε ένα χαμηλότερο βιοτικό επίπεδο. 

Το πολιτικό σύστημα, είναι πια φανερό, έκανε την επίσης δεύτερη χειρότερη επιλογή. Δεν μας οδήγησε μεν στη δραχμή, αρνήθηκε όμως να αλλάξει τις παρωχημένες δομές που του επέτρεπαν να εξυπηρετεί φιλικά συμφέροντα και να αυτοεξυπηρετείται. Με κρατισμό, πελατειακές σχέσεις, τερατώδη γραφειοκρατία, διαφθορά και παρασιτισμό, η Ελλάδα δεν μπορεί να σταθεί στην πρώτη κατηγορία, συνεχώς θα διολισθαίνει σε χαμηλότερο επίπεδο.  Αν όλα αυτά συνέβαιναν σε προηγούμενες δεκαετίες, ίσως η ιδιοτελής αυτή επιλογή των κυρίαρχων πολιτικών και οικονομικών συστημάτων να άντεχε. Όμως συμβαίνει πια σε μια πολύ δύσκολη καμπή της Δύσης. Ο νέος παγκοσμιοποιημένος κόσμος αλλάζει ραγδαία τους μεσημβρινούς της ανάπτυξης. Η μεσαία τάξη των ανερχόμενων χωρών θα ανεβαίνει και της Δύσης θα κατεβαίνει για να συναντηθούν κάπου στη μέση. Σ’ αυτό το κοσμοϊστορικό ρήγμα, οι αποτυχημένες κοινωνίες σαν τη δική μας θα δουν τον κατήφορο να πλησιάζει πολύ πιο απότομα απ’ ό,τι νομίζουν. 

Οι νέοι άνθρωποι, αυτοί με τα περισσότερα προσόντα και εφόδια για να κρατήσουν ζωντανή τη χώρα, θα μεταναστεύουν μαζικά στις άλλες χώρες όπου μπορούν να δημιουργήσουν. 60.000 Έλληνες μετανάστευσαν στη Γερμανία μόνο την τελευταία διετία. Το φαινόμενο θα συνεχιστεί πιο μαζικά. Το Δημόσιο δεν θα μπορεί να συντηρήσει το προσωπικό του, ήδη το ωθεί στα χρεοκοπημένα ταμεία. 3 εκ. Έλληνες συνταξιούχοι λαμβάνουν 4,4 εκ. συντάξεις σε μια κοινωνία που αριθμεί μόνο 3,3 εκ. εργαζόμενους. Και άλλους 1,5 εκ. άνεργους. Πολύ γρήγορα οι συντάξεις θα μειώνονται συνεχώς σε επίπεδα βοηθήματος. 

Οι υπηρεσίες που προσφέρουμε και πουλάμε θα γίνουν χειρότερες, ο τουρισμός δηλαδή θα γίνει πιο φτωχός. Τα «γρήγορα» καράβια ήδη πωλούνται και αντικαθίστανται με παλιά, τα ταξίδια στις Κυκλάδες ξαναπάνε στις 7 ώρες, τα ξενοδοχεία της Αθήνας κλείνουν, γυρνάμε σε προηγούμενες δεκαετίες, με φτωχό τουρισμό χωρίς πολλά έσοδα. Στις κλειστές βιτρίνες ήδη νέες επιγραφές αναρτώνται, επιδιορθώσεις ρούχων, στένεμα, ρεβέρ, τσαγκάρηδες, φωτοτυπίες, ψιλικά. Η Ελλάδα πηγαίνει ολοταχώς προς τα πίσω. 

Χάνει την κρίσιμη μάζα, τους νέους. Χάνει κεφάλαια στην πληρωμή όλο και μεγαλύτερων φόρων για να συντηρήσει το υπερτροφικό Δημόσιο. Δεν μπορεί να προσελκύσει επενδύσεις σε ένα περιβάλλον γραφειοκρατίας και διαφθοράς. Ελπίζει μόνο σε κανέναν ολιγάρχη εξ Ανατολής που θα θελήσει προγεφύρωμα στην Ευρώπη, αλλά όχι αναπτυξιακή δραστηριότητα. Τα επόμενα χρόνια για τη χώρα μας θα είναι μίζερα και δύσκολα. Το πολιτικό σύστημα με τον αρνητισμό του, την αδυναμία του να αλλάξει το παιχνίδι, την παντελή άγνοια των παγκόσμιων δεδομένων, τη ρηχότητα και την ιδιοτέλεια, έχει εγκλωβίσει την Ελλάδα σε ένα φαύλο καθοδικό κύκλο. Ακραίες, ανορθολογικές φωνές μίσους και βίας κερδίζουν συνεχώς ακροατήριο. 

Οι λιγοστές μεταρρυθμιστικές δυνάμεις μέσα και κυρίως έξω από τα κόμματα είναι παντελώς απαξιωμένες και αδύναμες να σχηματίσουν μια δύναμη αντίστασης στο μέλλον που όλοι βλέπουν με μοιρολατρία. Η κοινωνία μας αυτά τα 4 χρόνια ανέδειξε κάθε ακραίο λαϊκιστή, απατεώνα, τυχοδιώκτη, καραγκιόζη, αλλά κράτησε κάθε μεταρρυθμιστική φωνή στο περιθώριο. 

Δεν νομίζω ότι μπορεί να συνεχιστεί έτσι για πολύ η κατάσταση. Τα grexit θα τα ακολουθούν τα grecovery και μετά πάλι οι δυσοίωνες προβλέψεις για αποτυχία της προσαρμογής και χρεοκοπία. Όσο περνάει ο καιρός χωρίς να δημιουργείται ένα πραγματικό ρεύμα αλλαγής στην κοινωνία που θα εκφραστεί και στο πολιτικό επίπεδο, η πορεία θα είναι με μικρές ανάσες και περισσότερες αποτυχίες, σταθερά καθοδική. Όσο περνάει ο καιρός, όλο και λιγότερο αναστρέψιμη. 

Ο καιρός είναι τώρα. Όσες μεταρρυθμιστικές δυνάμεις υπάρχουν στη χώρα οφείλουν να αντιδράσουν τώρα. Να ξανακάνουν το πολιτικό παιχνίδι θετικό. Απέναντι στην αδιέξοδη προσπάθεια διατήρησης του χρεοκοπημένου συστήματος, να αντιτάξουν τη δημιουργία μιας καινούργιας, καλύτερης κοινωνίας. Αύριο θα είναι αργά.

(του Φώτη Γεωργελέ, από την Athens Voice. Ο τίτλος του Πιγκουίνου)